4 Νοεμβρίου 2007
Γράφει από την Γενεύη ο Λεόν Σαλτιέλ
Με το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, δημιουργήθηκε ένα σύστημα πολυμερούς διπλωματίας που είχε σα σκοπό να μην επιτρέψει τα λάθη του παρελθόντος να επαναληφθούν
και να μην αιματοκυλήσει ξανά ο πλανήτης. Ο κύριος οργανισμός επιφορτισμένος με αυτό το καθήκον ήταν ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), περιστοιχισμένος από έναν αριθμό άλλων εξειδικευμένων διεθνών οργανώσεων. Το σύστημα αυτό έχει περάσει από πολλά ανεβοκατεβάσματα αλλά παραμένει ως και τις μέρες μας ο εγγυητής της διεθνούς ασφάλειας και ευημερίας.
Ένα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει ο ΟΗΕ είναι ότι σε αυτόν δραστηριοποιούνται καθημερινά διπλωμάτες όλων των χωρών του κόσμου, ανταλλάσοντας απόψεις και ιδέες πάνω στις παγκόσμιες εξελίξεις και τα σημαντικά θέματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Θα έλεγε κάποιος ότι ο ΟΗΕ είναι ένα «διεθνές καφενείο», όπου όλοι είναι ευπρόσδεκτοι και έχουν λόγο.
Δυστυχώς όμως στις μέρες μας το σύστημα αυτό της πολυμερούς διπλωματίας αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις. Είναι γνωστές οι προσπάθειες νέων κρατών να αποκτήσουν την ιδιότητα του μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας (όπως η Βραζιλία, η Ιαπωνία, η Ινδία, η Γερμανία, η Αίγυπτος, η Νότιος Αφρική κ.ά.), με ή χωρίς το δικαίωμα βέτο και με διαφορετικές φόρμουλες συμμετοχής. Αυτές οι κινήσεις προκαλούν αντιδράσεις όχι μόνο από τα 5 μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα) αλλά και από γειτονικές χώρες που επιθυμούν και αυτές μια τέτοια θέση. Για παράδειγμα, η Αργεντινή αντιδρά στην υποψηφιότητα της Βραζιλίας, η Ιταλία στην Γερμανία, το Πακιστάν στην Ινδία, η Νιγηρία στην Ν. Αφρική κ.ο.κ.
Άλλη μια αρένα αντιπαλότητας είναι η Γενική Συνέλευση, το όργανο του ΟΗΕ στο οποίο εκπροσωπούνται όλα τα κράτη μέλη με μία ψήφο το καθένα. Εκεί φαίνεται να υπάρχουν αγεφύρωτες διαφωνίες ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και υποανάπτυκτες χώρες, διαφωνίες που επεκτείνονται σε όλη τη θεματολογία.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ενός οργανισμού μόλις ενός έτους και κάτι μηνών, που υπάγεται στη Γενική Συνέλευση. Στο Συμβούλιο παρατηρούνται μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ Δύσης και Τρίτου Κόσμου σε θέματα όπως ο ρατσισμός, η οικονομική ανάπτυξη και η μετανάστευση. Πριν από μερικές εβδομάδες, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο, ύστερα από πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να εξετάσει τα τεκτενόμενα την Βιρμανία. Όπως θα θυμάστε, στρατιωτικές δυνάμεις της χούντας που διοικεί τη χώρα κατέστειλαν βίαια τις ειρηνικές διαδηλώσεις στις οποίες ηγούνταν βουδιστές μοναχοί. Οι δικτάτορες της Βιρμανίας βρήκαν υποστηρικτές σε χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Ρωσία και έτσι το τελικό ψήφισμα αντί να «καταδικάζει» τις βιαιότητες όπως αρχικά ήθελε η ΕΕ, απλά «εκφράζει τη θλίψη του». Το ίδιο Συμβούλιο, αλλά και ολόκληρος ο ΟΗΕ, ακόμη δεν έχουν καταφέρει να σταματήσουν τη γενοκτονία που συντελείται στο Νταρφούρ του Σουδάν, παρόλες τις διακηρύξεις και τις σχετικές αποφάσεις.
Τόσο το Σουδάν όσο και η Βιρμανία, όπως και άλλες χώρες, τυγχάνουν στήριξης από ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, οι οποίες αναζητούν σφαίρες επιρροής, αγορές και πρώτες ύλες. Όταν χώρες της Δύσης αποφασίζουν να απομονώσουν μια χώρα και να επιβάλλουν κυρώσεις, μια σειρά άλλων κρατών προσφέρονται ως προστάτες, έχοντας βέβαια στο μυαλό τους το δικό τους συμφέρον. Ανταγωνίζονται έτσι τη Δύση και αυτοί οι ανταγωνισμοί ξετυλίγονται καθημερινά στους διαδρόμους του ΟΗΕ.
Η αλήθεια είναι ότι όταν ο ΟΗΕ ιδρύθηκε το 1945 είχε μόλις 51 κράτη-μέλη, τα όποια έχουν φτάσει σήμερα τα 192, κυρίως εξαιτίας του τέλους της αποικιοκρατίας. Έτσι, στη Γενική Συνέλευση την πλειοψηφία έχουν οι χώρες της Αφρικής και της Ασίας, οι οποίες μαζί με τους συμμάχους τους μπορούν να επιβάλλουν τη θέλησή τους στους υπολοίπους.
Αλλά και χώρες της Δύσης δε βοηθούν καθόλου στην αποτελεσματικότητα του ΟΗΕ. Οι ΗΠΑ ακολουθούν τελευταία μια μονομερής πολιτική, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Ιράκ, και δείχνουν μειωμένη σημασία σε θεσμούς όπως το Συμβούλιο Ασφαλείας. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις σε σημαντικά ζητήματα λόγω διαφωνιών μεταξύ των μελών της. Έτσι, οι χώρες της Δύσης εμφανίζονται αδύναμες και δεν μπορούν να δώσουν κατευθύνεις ή να λάβουν δεσμεύσεις για διεθνή θέματα.
Αυτό το κενό στη διεθνή κοινότητα έρχεται να λύσει η αυξημένη δραστηριοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και των μη-κυβερνητικών οργανισμών (ΜΚΟ). Ιδρύματα σαν αυτά του Προέδρου Κλίντον και του Μπιλ Γκέιτς εκτελούν προγράμματα σε κάθε γωνιά του πλανήτη και έχουν προϋπολογισμούς για ανθρωπιστική βοήθεια αντίστοιχους με αυτούς των ανεπτυγμένων κρατών. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός φέρνει κάθε χρόνο μαζί τους ηγέτες της πολιτικής, της οικονομίας αλλά και του πνεύματος και της τέχνης, σε μια προσπάθεια να τεθούν οι προτεραιότητες για τον πλανήτη. Διεθνείς ΜΚΟ όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εκτελούν υψίστης σημασίας έργο σε ξεχασμένες γωνιές του πλανήτη και όχι μόνο. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αναδεικνύουν θέματα διεθνούς ενδιαφέροντος και φιλοξενούν τακτικά ειδικούς για συζητήσεις. Πρώην αρχηγοί κρατών, νομπελίστες και άλλες προσωπικότητες αναλαμβάνουν σημαντικές πρωτοβουλίες στη διεθνή σκηνή.
Αυτή η αδυναμία των κρατών και των κρατικών σχηματισμών να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις προκλήσεις και τα προβλήματα της εποχής μας φαίνεται να καλύπτεται από επιτυχημένες κινήσεις του μη-κυβερνητικού τομέα. Το διεθνές σύστημα έτσι γίνεται πιο δημοκρατικό, όπου η συμμετοχή και η δράση του καθενός μας αποκτά μεγαλύτερη αξία. Φορείς ιδιωτών πράττουν σημαντικό έργο διεθνώς, όσο τα κράτη προσπαθούν να προστατεύσουν την επιρροή και την ισχύ τους.
Links
Ίδρυμα Κλίντον
http://www.clintonfoundation.org/
Ίδρυμα Γκέιτς
http://www.gatesfoundation.org/
Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ
http://www.weforum.org/
